Birçok insan, neden aynı döngülere tekrar tekrar düştüğünü merak eder. Kimi zaman benzer ilişkiler içinde acı çekeriz, kimi zaman aynı türden başarısızlıklara uğrar ya da kendimizi hep yalnız, yetersiz, değersiz hissederiz. Tüm bunlar tesadüf müdür, yoksa daha derin bir yapı mı bizi bu döngülere sürükler? İşte bu noktada şema terapi devreye girer. Şema terapi, bireyin çocukluk döneminde oluşan ve yetişkin yaşamını etkileyen derin bilişsel, duygusal ve davranışsal kalıpları (şemaları) anlamayı ve dönüştürmeyi hedefleyen bir terapi yaklaşımıdır.
Şemalar, çocuklukta temel duygusal ihtiyaçlarımız yeterince karşılanmadığında oluşur. Bu ihtiyaçlar; güvenli bağlanma, özerklik, kabul görme, özgürlük, spontanlık gibi hayati duygusal gereksinimlerdir. Bu ihtiyaçlar karşılanmadığında zihin, hayatta kalmak adına kendine bir yol çizer ve bu yol genellikle bir şema etrafında şekillenir. ‘Terk edilme’, ‘kusurluluk’, ‘bağımlılık’, ‘duygusal yoksunluk’ gibi şemalar bireyin kendine ve başkalarına bakışını kalıcı biçimde etkileyebilir.
Bu şemalar, zamanla kişinin düşüncelerine, duygularına ve davranışlarına yön verir. Örneğin; terk edilme şeması olan biri, ilişkilerde karşı tarafın en ufak mesafe koymasına aşırı tepki verebilir, yoğun kaygılar yaşayabilir ya da partnerini kontrol etmeye çalışabilir. Böylece şema, kişinin hayatını yönetmeye başlar. İşin acı yanı ise, şemalar bizi çoğu zaman kendi inancımızı kanıtlayacak şekilde davranmaya iter. Bu bir tür kendini gerçekleştiren kehanet gibidir. Kusurluluk şeması olan biri, sevgiyi hak etmediğini düşündüğü için sağlıksız ilişkiler seçebilir ya da sevgiyi geri çevirerek yalnızlığı yeniden yaratabilir.
Şema terapinin amacı, bu kalıpların farkına varmak, duygusal kökenlerini anlamak ve daha sağlıklı işlevsel tepkiler geliştirmektir. Bu süreçte terapist, danışanla hem yetişkin yanıyla hem de şema tarafından etkilenmiş çocuk yanıyla çalışır. Terapi odasında kişi, geçmişte alamadığı şefkati, anlayışı ve güveni ilk kez deneyimleme şansı bulur. Bu da değişimin temel anahtarıdır. Şema terapi; bilişsel yeniden yapılandırma, duygu odaklı teknikler, imajinasyon ve rol oyunları gibi farklı yöntemleri entegre eder.
Terapide danışan, yalnızca sorunları analiz etmekle kalmaz, aynı zamanda iç dünyasında iyileşme yolculuğuna çıkar. Bu yolculuk bazen acılıdır; çünkü kişinin çocukluk yaralarıyla yüzleşmesi gerekebilir. Ancak her yüzleşme, bir dönüşüm fırsatıdır. İçimizdeki yaralı çocuğu anlamak, ona şefkat göstermek ve ona bugünün yetişkininden bir ses uzatmak… Şema terapi, tam olarak bunu sağlar. Ve belki de en önemlisi, bireyin kader sandığı döngüleri değiştirebileceğini ona hatırlatır.
Şema terapiyle tanışmak, geçmişin karanlık koridorlarında sıkışıp kalmış yönlerimize ışık tutmak gibidir. Bu ışık, kimi zaman göz alıcıdır, kimi zaman soluk… Ama her zaman bir yol gösterir. Yeter ki o yolu yürümeye cesaret edelim.
